الفبای زبان تورکی در طول تاریخ

برای نگارش زبانهای تورکی در طول تاریخ الفبا‌های مختلف بکار گرفته شده‌است. خط میخی ، الفبای اورخون ، الفبای اویغور ، الفبای عربی , الفبای عبری (تورکان یهودی کارائیم و خزر)، الفبای لاتین و الفبای سیریلیک اما هم اکنون اکثر زبانهای تورکی از الفبای لاتین استفاده می‌کنند یا در حال تغییر خط رسمی خود به لاتین هستند. قابل ذکر اینکه بعد از ظهور دین مبین اسلام به علت گرایش سریع تورکان به دین اسلام و به احترام خط قرآن و به علت دشواری نگارش خطوط فوق خطوط تورکی باستان اعم از اویغور و اورخون و عبری” تورکها خط اشان را به عربی تغییر دادند. ولی جمهوری های استقلال یافته شوروی سابق و دیگر کشورهای تورک از خط تورکی لاتین که هم آسان و هم به روز است استفاده میکنند.

1- خط رونی (رونیک): اولین کتیبه های باستانی جهان با خط رونی (خط رمزگونه) نوشته شده اند.این خط گاهی بصورت نماد های تصویری (مصر باستان)  و گاهی هم بصورت الفبای رونیک باستان (futhark) است که این شکل الفبایی تکمیل شده همان تصویر ها هستند.نکته جالب این است که این کتیبه های رونی به شکلابتدایی در تمامی تمدن های باستان وجود داشته اند.

اولین نمونه های الفبای رونی در جهان در آسیا در کتیبه های تورکی 30000 ساله اولوکم یافته شده اند.نمونه های بعدی در منطقه قوبوستان و کلبجر جمهوری آذربایجان و کتیبه های تورکی شهر اهر واقع در آذربایجان شرقی و کتیبه های تورکی آسیای میانه یافت شده اند .این کتیبه ها به شکل ابتدایی الفبای رونی هستند و نیز همراه با  تصاویر رمز گونه -خط تصویری- هستند و به نوعی شروع کننده الفبای رونی بوده است که بعد ها در کتیبه های دیگر این خط تکمیل شده است.

آردینی اوخو

Hindustan'da TÜRK egemenliği

امپراطوری ترکان در هندوستان

هندوستان سرزمین تاریخی ترکان

بنا به اعتراف بیشتر تاریخ دانان ترکان پادشاهان جهان در همه ی دوران ها بوده اند و هیچ محدوده ی تاریخی را نمی توان یافت که ترکان دارای امپراطوری مستقل نبوده باشند.

محدوده ی جغرافیایی امپراطوری های ترکان در غرب در امپراطوری ترکان هون و آوار ها تا قلب اروپای غربی، در شرق، در زمان قاراخانیان تا دریای چین، در زمان امپراطوری ترکان گورکانی کل هندوستان، در زمان عثمانی تا قلب آفریقا را شامل می شود. 

با بررسی تاریخ هندوستان، مشاهده می شود که سلسله ها و امپراطوری ترک ها دارای بیشتری سابقه و زمان حاکمیت در طول تاریخ هندوستان بوده اند و آثار فراوانی از ترکان و ترکی را در تمدن و فرهنگ هندوستان مشاهد کرد. بطوری که می توان اعتراف کرد که معماری، موسیقی و نقاشی هندوستان بطور کامل برگرفته از ترکان چاغاتای (جغتای) و اویغوری می باشد.تا جایی که بزرگترین بنای هندوستان یعنی تاج محل ساخته سلسله ترک زبان گورکانیان بوده است.

در این مقاله به بررسی سلسله های ترک زبان تاریخ هندوستان و آثار این حاکمیت ها در هندوستان می پردازیم...

آردی وار....

آردینی اوخو

امسال  سال۴۶۵۳   با احتساب تاریخ ارگنه گون میباشد. ۴۶۵۳ سال قبل در چنین روزی ملت تورک مجددا با رهبری

قیزان خان از تاریکی رهایی یافته و به روشنایی رسیده اند .

 ارگنه گون یکى از میراث تاریخی تورکها میباشد. در این واقعه تورکان در سرزمین مرتفعى که دورادور آن با کوههاى

صعب العبورى محصور بود به مدت ۴۰۰ سال زندگـى میکنند.

یعنی بعد از جنگ به مکانی میرسند تاریک و صعب العبور! و تاریک

بسیاری از پسران ایلخان یا می میرند یا اسیر میشوند اما قازان خان kızan زنده می ماند و با لشگر و ارتش خود در

راه برگشت به یک مکان غار مانند تاریک میرسند که گویا کوه های اطرفا فلزی بودند به راهنمایی یک اهنگر به کشف

آهن موفق شده شروعه به ذوب کردن کوه ها میکنند تا از انجا خلاصی یابند! در نهایت از تاریکی به روشنایی رسیده و

روز آزادی خود را ارگئنه گون یعنی مرد خورشید نو نام مینهند !

ارگنه گون یکى از میراث ماندگار تورکان اوغوز بشمار میرود.

قایناق : گاماج

آردینی اوخو

افشارلار آذربایجانلیلارین ائتنوگئنئزی نین فورمالاشماسیندا ایشتیراک ائتمیش قدیم تورک طایفاسیدیر. افشار بویو اوغوزلارین ۲۴ بویوندان بیری و قاشقارلی محمودا گؤره، دیوان لغات الترک ده کی ییرمی ایکی اوغوز بؤلوموندن آلتینجی سیدیر. بو بوی بوز اوخلار قولوندان (ساغ قولوندان)، اوغوز خاقانین اوغلو اولدوز خانین دؤرد اوغلوندان ان بؤیویو اولان افشارین سویوندان گلیر.

افشارلار اورتا آسیادا، سیر-دریا بؤلگه سینده یاشامیشلار. بؤیوک کؤچ ایله اوغوز طایفاسیندان آیریلاراق خوزیستان، خوراسان، بیر قیسمی ایسه عراق، سوریه یولو ایله غربی آذربایجان (ایندیکی ائرمنیستان اراضیسی) و آنادولویا گلمیشدیلر. ایران، عراق، سوریه و افغانیستانا دا یاییلمیشلار. افشارلار، اوغوزون او بیری نوه لری قینیق لار و سوروشولر کیمی دؤولت قورموش، بؤیوک حؤکمدارلار و سولاله لر یئتیشدیرمیشلر.

تورکلرین تاریخی جوغرافییاسیندا بیر چوخ یئرلر آفشار آدینی داشیماقدادیر. مشهور بیر سوی آد اولاراق گونوموزه قدر گلمیشدیر. بالکانلاردا دا آفشار بویونا منسوب اینسانلار یاشاماقدادیر. صفویلر دؤولتی نین قیزیلباش طایفالاریندان بیری ده افشارلار اولموشدور. اونلار ۱۷۳۶-۱۸۰۲جی ایللرده آذربایجاندا و ایراندا حاکیمیتده اولموشلار.

ائرمنیستانین وئدی رایونو اراضیسینده افشار اساسلی ایکی ائتنوتوپونیم اؤزونو گؤستریر: بیرینجی یاشاییش منطقه سی رایون مرکزیندن ۷ کیلومتر جنوب-شرقده، یئرئوان-ناخچیوان آوتوموبیل یولونون اوزرینده یئرلشن آوشار (کل بالاوان) کندیدیر. ۱۹۴۰-جی ایللرین آخیریندا آذربایجانلیلارین ائرمنیستاندان زورلا کؤچورولمه سی دؤورونده کندین آذربایجانلی اهالیسی رئسپوبلیکامیزا گلمیشدیر. ایکینجی یاشاییش منطقه سی اووشار آدلانمیش (دوزیورد اووشار، سورئناوان)، سپانداریان رایون مرکزیندن ۱۵ کیلومتر جنوب شرقده یئرلشمیشدیر. ۱۹۱۸-جی ایلده کند داشناکلار طرفیندن داغیدیلمیش، اهالیسی قووولموشدور. او دؤوردن سونرا بو کندده آذربایجانلی یاشامامیشدیر.

ائرمنیستاندا افشار کلوان – کندی ده اولموشدور. بو کند ۱۷۲۸-جی ایلده ایروان ایالتی نین کارنی ناحیه سینده یئرلشمیشدیر. آوشار/اووشار ائتنوتوپونیمی نین موختلیف آرئاللاردا پارالئللری واردیر. بو توپونیمین آوشار واریانتی آذربایجان رئسپوبلیکاسی نین آغجابدیع رایونوندا دا مؤوجوددور. تدقیقاتچیلاردان بایرام احمدووون فیکرینه گؤره، بو توپونیم همین اراضیده یاشامیش طایفانین مشغولیتی ایله باغلیدیر. مؤلیف قئید ائدیر کی، بو طایفا قویونچولوقلا مشغول اولموشدور. ب. احمدوو بئله حساب ائدیر کی، آوشار/اووشار-قویون ساغما اوصولو دئمکدیر .

اووشار و آوشار توپونیملری نین اساسیندا دوران آپپئلیاتیوین اوو سؤزو اولماسی و توپونیمین اوو هوسکاری معناسینی بیلدیرمه سی فیکرینی ایره لی سورنلر ده واردیر. تدقیقاتچیلار ” آبشئرون ” توپونیمی نین افشار ائتنونیمی اساسیندا یارانماسینی قئید ائدیرلر. جنوبی آذربایجان اراضیسینده ده افشار/اووشار طایفا آدیندان دوزلمیش افشار، افشارجیک ائتنوتوپونیملری قئیده آلینیر.

افشارلار بؤیوک سلجوق دؤولتی نین بؤلونَرک ضعیفله مه سیندن سونرا، اون ایکینجی عصرین ایلک یاریسیندا بیر مودت موستقیل، بیر مودت ده عراق سلجوقلارینا باغلی شکیلده بیگ لیکلر قورموشدولار.

اونلارین قوردوغو خاندانلیق

قارامان اوغوللاری بیگ لیگی، افشار بویونون قارامانلی قولونداندیر. گئرمییان اوغوللاری بیگ لیگی، افشار بویونون گئرمییانلی قولونداندیر. آیدین اوغوللاری بیگ لیگی، گئرمییان اوغوللاری بیگ لیگیندن سونرادان آیریلان بیر بیگ لیک اولدوغوندان آوشار اولا بیله جگی دوشونولور. ساروخان اوغوللاری بیگ لیگی، افشار بویونون ساروخانلی قولونداندیر. ایران، آذربایجان و عوثمانلی تاریخینده اوزرینده اهمیتلی رول اوینامیش افشارلار اون ایکینجی عصرده ایچ آنادولویا کؤچ ائتمیشدیلر.

صفویلر دؤورونده فارس و خوزیستانداکی افشار اویماقلاریندان بیر قیسیمی نین آذربایجانا، خوصوصیله اورمویا گلیب یئرلشدیکلری تخمین ائدیلمکده دیر. افشارلار صفوی دؤولتینی قوران ۷ تورک قبیله سیندن بیریدیر. خوراسانداکی افشارلارین قیرخلی اویماغینا باغلی نادیر شاهین آذربایجان تاریخینده چوخ اهمیتلی ایشتیراکی اولموشدور.

کؤهنه صفوی سولاله سی نین نوماینده لری آرتیق فئودال عیانلاری و خالق آراسیندا اؤز نوفوذلارینی تامامیله ایتیرمیشدیلر و اؤلکه نی داغینتیدان خیلاص ائتمک ایقتیداریندا دئییلدیلر. نادیر اؤز نؤقطه-نظریندن یئگانه دوغرو یولا ال آتماق – تاخت-تاجین حقیقی صاحیبی اولماق ایسته ییر. بوندان اؤترو او یئنیدن قدیم تورک قایداسینا گؤره، موغان دوزونده قورولتای، بو دفعه بؤیوک قورولتای چاغیریر. بو قورولتایا حربی، مولکی و دینی عیانلاری، شهر و کند باشچیلارینی ییغیر. بورایا ۱۰۰ مینه یاخین آدام توپلانیر. بونلاردان اؤترو مسجید و بازارلار دا داخیل اولماقلا آغاج و قامیشدان ۱۲ مین مووققتی تیکیلی سالینیر. نووروز بایرامی گونو، ۱۷۳۶-جی ایلین ۲۱ مارتیندا نادیرقولو خان قورولتایا ایشتیراکچیلار آراسیندان یئنی شاه سئچمک تکلیفی وئریر. سؤزلرینی بونونلا اساسلاندیریر کی، اوچونجو شاه عباس هله کی، اوشاقدیر.

شاه ائلان اولونماسی مسله سی اورتایا چیخاندا، نادیر اؤزونو ظاهیرن ائله گؤستریر کی، گویا یورولوب، دوغرودان دا شاهلیغی ایسته میر، قورولتای آز قالا یالواریب اونون راضیلیغینی آلیر و تاج قویما مراسیمی کئچیریلیر. نادیر ” شاه ” سئچیلیر.

نادیر شاهین حاکیمیتی

نادیر شاه اؤز مؤوقئعیینی موحاریبه لرله مؤحکملندیریر و اونون حربی دوهاسی همیشه اونون کؤمگینه چاتیر. یئر اوزونده اونون قدر پارلاق حربی غلبه لر قازانمیش سرکرده لری بارماقلا سایماق اولار. نادیر شاه یوروشلره چیخماقلا هم ده اؤلکه نین ایقتیصادیاتینی دیرچلتمک، حاکیمیتده کی سولاله دییشیک لیگیندن ناراضی قالان قیزیلباش عیانلارینی وارلاندیرماقلا اونلاری اؤز طرفینه چکمک مقصدی گودوردو. ۱۷۳۷-جی ایلده نادیر شاه عوصیانا قالخمیش افغانلارا قارشی چیخیش ائدیر. هم هئراتی، هم ده قندهاری توتور. سونرا او، دؤیوشدن قاچقین افغانلارا سیغیناجاق وئرن هیندیستانا هوجوم چکیر. نادیرین قوشونلاری موقاویمت گؤرمه دن کارنالا (دئهلی نین شیمال-غربینده) قدر گلیب چیخیر و ۱۷۳۹-جو ایلین ۲۴ فئورالیندا بؤیوک موغول سولاله سیندن محمد شاهین اوردوسونو دارماداغین ائده رک، مارتین ۲۰-ده دئهلینی توتور. بؤیوک موغول دؤولتی اوزرینه پوللا آلتی میلیون روپیه لیک، قییمتلی داش-قاشلا ۵۰۰ میلیون روپیه لیک خراج قویولور. موغول دؤولتی اوردوسوز قالدیغیندان، موقاویمت گؤسترمه یه گوجو اولمور و نادیر شاها ایسته دیکلرینی وئریر. آلینمیش حربی غنیمت ۷۰۰ میلیون روپیه دیرینده حسابلانیردی. بونون بؤیوک بیر حیصه سی کلاتا آپاریلیر و نادیر غنیمتی اؤله نه جن بورادا ساخلاییر. همین قیسمینده دونیانین ان ایری بریلیانتی ساییلان ” کوهی-نور ” ( ” نور داغی ” ) آدلانان داش دا واردی. باشقا مشهور قییمتلی داشلار دا آز دئییلدی.

هیندیستانی توتدوقدان سونرا نادیر شاه سیندی اؤزونه تابع ائدیر و اورتا آسیایا یوروش ائدیر. گوجلو موقاویمته باخمایاراق، نادیر شاه ۱۷۴۰-جی ایلده بوخارا و خیوه خانلیقلارینی اؤز دؤولتی نین ترکیبینه قاتا بیلیر.

توتدوغو اؤلکه لرده سیلاحلی قارنیزونلار ساخلایان نادیر شاه ۱۷۴۱-جی ایلده داغیستان اوزرینه یئریییر. مسله بوراسیندا ایدی کی، نادیر هیندیستاندا ایکن داغلیلار تابع چیلیکدن چیخمیشدیلار. اوسته لیک، اونلارین دسته لری تئز-تئز دربند و شاماخی، کاخئتییا و جار-بالاکن ویلایتلری اوزرینه هوجوما کئچیردیلر. ۱۷۳۸-جی ایلده مانیک کندی یاخینلیغینداکی دؤیوشده نادیر شاهین قارداشی ایبراهیم خانین قوشونلاری داغلیلارین بیرلشمیش اوردولاری طرفیندن مغلوبیته اوغرادیلمیش، ایبراهیم خان و گنجه بیگلربیگی اوغورلو خان قاجار اؤلدورولموشدو.

نادیر شاه اؤزو ده داغیستاندا عینادلی موقاویمتله قارشیلاشیر. لاکین هر حالدا ۱۷۴۳-جو ایلین اوللرینده بیر نئچه غلبه قازانیر. گؤرونور، نادیر داغیستاندا اوزلشدیگی چتینلیکلردن سونرا اؤزونو سیندیرماماق اوچون اوزرینده اؤز آدی حک اولونموش پول دا بوراخدیریر. لاکین هر حالدا او، داغیستاندان گئری چکیلمه لی اولور.

داغیستاندا ضعیفله میش نوفوذونو برپا ائتمک مقصدی ایله نادیر شاه واخت ایتیرمه دن عوثمانلی ایمپئراتورلوغو ایله موحاریبه یه گیریر. بورادا دؤیوشلر عرب عراقینی اله کئچیرمک اوچون آپاریلیر. لاکین بو دفعه ده دؤیوشلر گاه بو، گاه دا او بیری طرفین اوستونلوگو ایله کئچیر و غلبه قازانیلمیر. بیر سبب ده بو ایدی کی، نادیر اؤز علئیهینه قالخمیش عوصیانلاری یاتیرماقدان اؤترو قوشونونون بیر حیصه سینی ایرانا و اونون اطرافینداکی اؤلکه لره گؤندرمیشدی. ۱۷۴۶-جی ایلده نادیر شاه عوثمانلی ایمپئرییاسی ایله باغلادیغی صولح موقاویله سینه گؤره، کؤهنه سرحدلر ساخلانیلیردی. ائله بو ایللرده نادیر شاه بحرئین، عومان و مسقط اوزرینه یوروشلر ده کئچیریر. اؤلکه نین پایتاختینی تالان ائدیلمیش ایصفاهاندان مشهده کؤچورور و بو شهرین یاخینلیغینداکی داغین باشیندا اؤزونه کلات آدلی بیر قالا (کلات قالاسی) قوردورور. نادیر شاهین خزینه سینی بورادا ساخلاییردی. قالانین تیکیلمه سی آغلاگلمز چتینلیکلر یارادیر. آذربایجان تورکلری بورایا ۱۰ تونلارلا آغیرلیقدا مرمر طبقه لر گتیریردیلر.

آردینی اوخو

اوزونتولرله اولوسوموزون دوشمنلری ستارخانی بیلگین و دوشونجه لی قهرمان کیمی یوخ یالنیز بیر ساواش قهرمانی کیمی تانیتدیر ماغا چالیشدیغیندان آسیلی اولاراق اؤز یازارلاریمیزدا بو قورغونون ضررلی سونوجلارینا باخمایاراق اونون داوامچی سی اولموشلار. اونلار دوشونجه ایله ایشی بیر بیریندن آییرماغا جان آتیب بیزی بو ایکیز قارداشین بیرلشمه سینه حسرت قویماق ایسته میشلر. بو یازینین آنا جیزگیسی ستارخانین ابدی قهرمانلیغی ایله یاناشی درین دوشونجه لی و بیلیکلی کیملیگین آچیقلاماقدیر.

ستارخان عؤمرونون گنج چاغلارین عیصیانلا کئچیرمیش نئچه یول حؤکومتین قولدورلاریلا ساواشدیقدا شهردن چیخیب سونرا ایش مقصدینه شهره دؤنموش. آما بیرداها آلچاقلارین اؤز باشینالیغین گؤردوکده اؤزونو ساخلاماییب اونلارلا قارشیلاشیب شهردن گئتمیش.

ستارخانی یالنیز ساواش قهرمانی تانیتماق ایسته ینلر اونون یاشامیندا باش وئرن سفرلری هابئله سفرلرده قازاندیغی بیلیکلر و تجروبه لرینه گؤز یومموشلار. ستارخانین گنجلیکده تئهران، مشهد، عیراق سفرلری اولموشدور. نئچه ایل، او زامان آذربایجان شهری اولان ایروانین دمیر یول دوراغیندا سونرالار نئچه ایللر باکی دا ایشله میشدی. یقین اونون ایروان دمیر یول دوراغیندا یئرینه یئتیردیگی مودورلوک و تنظیمات ایشی گله جکده آذربایجانین باش قادیرماسی نین دوزنلمه سینده ائتکیلی اولموش. 

باکی او چاغلاردا یئنی دوشونجه لرین گلیشمه چاخناشما شهری اولموشدور. ستارخان بو دوشونجه لرله ایلگی له نیب، تبریزه دؤندو...

ستارخانین تدبیرینه یالنیز بیر سند یئترلی دیر:

کودتادان سونرا ستارخانلا باغیرخان کؤنوللو اولاراق مجلیسه یاردیم ائتمه یه تئهرانا دوغرو گئتدیلر. هله تبریزدن اوزاقلاشمادان میللی انجمن بیر یازیدا ستارخانا بئله یازدی: شهر قاریشمیش بلا یاغیشی یاغماقدادیر.اوچ آی سورسینده، بیرلشمیش میللتلر له بیر عیاردا اولان بئله نظملی شهر قاریشیقدیر. اؤزرونوزو یئتیرین.

بو یازینی یازان انجمن ین اویه لرینین هر بیرینین بؤیوک کیمسه اولدوقلارین دوشوننده هله بو یازی نین آغیرلیغین اؤیرنه جه ییک یانی میللی انجمن کیمی باجاریقلی درنه یین اینسانلاری شهرین دوزنلمه سیندن قالاندا ستارخانا اوز توتورلار. ستارخانی هر نه دن آرتیق، چتین آشامالار دا توتدوغو توتوملاری، اونون چوخ ایش بیلن، ها بئله دورومو دوشونن اینسان کیمی گؤز اؤنونده قویور. توتوملاری یئرینه یئتیرمه سی ده اونو تایسیز ایجرا آدامی کیمی گؤستریر. بو یالنیز دوشونجه ایله عملین یاناشی لیغیندان آسیلیدیر.

میر احمد کسروی اسارت سیمگه لری کیمی قالدیریلان آغ بایراقلاری یئندیرمه یی ستارخانین ایش بیلنلیک هابئله قورخمازلیغینین سونوجو گؤستریب مشروطه تاریخینین لاپ بؤیوک، لاپ شانلی ایشی کیمی دیرلندیریر.

سهراب طاهیر نه گؤزل سؤیله میش:

آغ بایراغی نیشان آلین

وورون بیر بیر یئره سالین

بودور حؤکمو ایستیقلالین

تبریز تسلیم اولا بیلمز

دونیا بئله قالا بیلمز

گئدین دئیین رحیم خانا

چاتیب اونون عؤمرو سونا

نه شجاعا، نه تئهرانا

تبریز تسلیم اولا بیلمز

دونیا بئله قالا بیلمز

بو شعر ستارخانین قازاندیغی سایغییا کیچیک اؤرنکدیر.

دؤنه لرله ستارخانلا اؤلوم آراسیندا توز قدر آرا اولمادیغینا باخمایاریق اؤلومدن قورتاریب شعرلرین، ناغیللارین هابئله دینی اینانجلارلا باغلانمیش افسانه لرین قونوسونا چئوریلیب همه شه بو یازیلاردا اونون اوزاق گؤرنلگیندنده سؤز گئتمیشدی.

ستارخانین گؤروشونده میللی قالخیم هئچ کیمسه یه، صینیفه، طبقه یه عایید اولماییب بیر مللتین بوتون کسیملرینین اونون اوغرونداجان آتماغی هابئله گؤستردیگی چابالاری قدر یئر قازانماسی اساس یئر توتور. 

میللتیمیزین یوخسولوندان کسبه سینه قدر، دین خادیمیندن ایشچیسینه قدربو بؤیوک قالخیمدا ایشه بیرلیک ائتمیشلر. یئنه سهراب طاهیر "قیز موجاهید پالتاریندا" آدلی شعرینده قهرمان قادینلارین ستارخان گؤروشونده بؤیوک یئر توتماسینا قول چکیر.

دوشمنین یوروشلرین قایتاردیقدان ایلک ایشی انجمن ین یئنیدن دوزنلمه سی اولور. ساواش سورجینده بیر سیرا موجاهید قیراغا چکمیشدی. او گونلر سئچگی قورماق ایمکانی اولمادیغیندان قاچقینلارین یئرین کؤنوللو عسگرلره وئردی...

سون سؤزوم او بؤیوک اینسانین دوشونجه سینده اوزمانلیقلا ، عؤهده لیک آیرینتی سینا توخونماقدادیر.

ستارخانا خبر گؤنده ریلیر مرند موجاهیدلریندن اولان فرج آغا چاخیر ایچیر. ستارخان بئله یانیتلاییر: من بو فرج آغانی اورا جاماعات ایمامی(پیشنماز) گؤندرمه میشم، اوندان اونا تاپشیریلان ایشلر حاققیندا سورمالیسینیز.

یوز ایل ستارخاندان کئچسه ده هله چوخلاری اینسانلارین کیشیسل یاشامینین توپلومسال گؤره ولرینی ایلگی لندیرمه دیگینی دوشونمه ییب دوشونمه یه جکلر. هله ده فیزیک اؤیرتمه نیندن اؤز بیلگیسی حاقدا یوخ، مئییت قوسولو حاقدا سؤز سورولور.

آردینی اوخو

ساکاها در تاریخ آذربایجان جایگاه ویژه­ای دارند و در تاریخ زبان این سرزمین تاثیر خود را نهاده­اند. امروز هنوز هم نام برخی از محل­ها همچنان مشتق از زبان سکاها باقیمانده است. از آن جمله نام سیستان، سقز، اسکیت، ساسان، اشکوزا، اشک و… از زبان سکاها مانده است. نام سام که در شاهنامه هم آمده است از زبان سکاها مانده است. سکاها پیش از آمدن هخامنشیان به ایران در این سرزمین می­زیسته­اند. سکاها به نظر اکثریت مورخان و محققان عرصه­ی تاریخ، از کناره­های دریای اورال در آسیای میانه بدین سرزمین آمده و تا سواحل دون و دانوب در اروپا گسترده شده اند. سکاها مدت مدیدی در آذربایجان سکنی گزیده و بنای تمدن نهاده­اند. آنان حتی در سیبری طوایف کیمری را از آنجا رانده و خود جایگزین گشته اند. اشیای بدست آمده از مارتونوشا و ماگونوه نشان می­دهد که سکاها در شمال اوکراین بوده و بین سالهای ۵۵۰ الی ۴۵۰ قبل از میلاد در این سرزمین می­زیسته­اند. تالگران عالم روس زمان اوج­گیری تمدن سکاها را در سالهای ۲۵۰ قبل از میلاد می­داند. در این زمان تمدن آنان را در کناره­های رود ولگا می­داند که بعدها به سواحل دریای خزر منتقل گشته است. سکاها در قرنهای بعدی جای خود را به امپراتوری خزرها واگذار کرده­اند.

آردینی اوخو

آذربایجان سرزمین شگفتی­هاست. تاریخ آن نیز مملو از اتفاقات و حوادث بی­مانندی است که هر خواننده ­ای را دچار حیرت و شگفتی می­سازد. نگاه به تاریخ این سرزمین می­بایست توام با بررسی تاریخ ملل همسایه باشد. سده­ها و هزاره­هاست که اقوام بی­شماری در این سرزمین دوش بدوش هم فعالیت داشته، بنای تمدن و مدنیت نهاده و تا امروز هم در کنار یکدیگر با صلح و صفا، هرچند که گاهی با برخوردهای خونین هم همراه بوده، اما با تحمل و بردباری زیسته­اند. در این تاریخ پر فراز و نشیب، اقوام و ملل مختلف با مردم بومی این سرزمین برخوردها و زد و خوردها داشته­اند که گاهی غالب و گاهی مغلوب گشته­اند و برآیند تمامی تاریخ همانی شده است که امروز مردم غیور آذربایجان را تشکیل می­دهد. این پروسه­ی تاریخی در تکوین و تکامل تشکیل ملت بزرگی که امروز در آذربایجان و سویه ای آن می­زیند از دید بسیاری از پژوهندگان به دلایل خاص مغفول مانده و یا حتی می­توان گفت که به اجبار مسکوت نهاده شده است. تاریخ این سرزمین از ۲۵۰۰ سال یا ۳۰۰۰ سال پیش آغاز نمی­گردد؛ پیش از آمدن آریایی­ها بدین سرزمین – با هر عنوان و هر حرکتی – مدنیت و تمدن استواری وجود داشته است که آثار باقی مانده­ی آن در سال­ های اخیر از زیر خاک بیرون کشیده شده و از تمدنی پیشتر از ۷۰۰۰ سال خبر می­دهد. پرداختن به این تاریخ و فرهنگ و مدنیت پاگرفته در آن، بدین سادگی هم نخواهد بود؛ زیرا یکجانبه و تک بعدی نمی­توان با این تاریخ که بخشی از تاریخ تمدن بشریت است به نتیجه رسید. لذا باید تاریخ مللی را که در این سرزمین به تولید فرهنگ و ادب پرداخته­اند مد نظر قرار داد و بدور از تعصب ­های کور قومی، به کشف واقعیت­ها نشست. البته آنچه تا امروز به عمد و با دسیسه­ی استعمار در این زمینه مغفول مانده است فرهنگ و زبان غالب امروزی است که بویژه در سده­ی گذشته به نسیان سپرده شده است و تاریجی جعلی برای آن نوشته شده است. لذا همت این نوشته­ها، نگاهی علاوه بر کل ادبیات و فرهنگ ملل گوناگون این دیار – به زبان ­های فارسی، عربی و ترکی است – توجه خاصی به فرهنگ ترکی خواهد بود تا از نسیان و غفلت بیرون آورده شود. با این همه، ادبیات فارسی و حتی عربی در آذربایجان گنجینه ­ای زوال­ناپذیر تلقی می­گردد که نمی­توان بدان بی­توجه، یا حتی کم توجه ماند. ما هم قصدی بر بی­توجهی و یا کم­توجهی بدان نداریم؛ بلکه بررسی تاریخ ادبیات را در همه­ی زبان­ های رایج و اقوام مختلف در طول زمان را به بررسی خواهیم نشست.

آردینی اوخو

سرویس تاریخی و فرهنگی: هورری نام ملتی است که بین دریای خزر تا رود دجله در ۴۰۰۰ – ۴۵۰۰ سال پیش از این زندگی می­کرده­اند. هورّی­ها بین کوههای زاگرس تا سواحل مدیترانه بین سالهای ۱۶۰۰ الی ۲۵۰۰ ق.م تمدنی برپا نموده و امپراتوری خود را بنا نمودند. مدنیت هئتیت­ها نیز متعلق بدانان است. در طول تاریخ سرزمینهای نام برده شده با نام هورّی­ها ثبت و ضبط شده است. هورّی ها ۱۵ قرن پیش از میلاد رقیب سرسختی برای مدنیت مصر و بابل بوده­اند. هرچند زبان هورّی­ها از بین رفته و امروز کمتر آثاری از آنان در دست است، اما زبانشناسان پیوند بین زبان هورّی­ها و زبان ملل قفقاز را تایید می­کنند. از کتیبه­ی کشف شده­ی هوریان ازخاتوشا – پایتخت هورّی­ها، به خط میخی نشان می­دهد آنان پیش از هئتیت­ها دارای مدنیتی بالاتر بوده­اند. آنان پادشاهی میتان را بنا نهاده و با آنان می­زیسته­اند. همه­ی اسناد تاریخی از پیوستگی هورّیان با میتانها حکایت دارد. بنا بر نوشته­ی همین مورخان، هورّی­ها بیشتر بین کوههای زاگرس و دریای اورمیه می­ زیسته و ریشه­ی فرهنگ خود را در این سرزمین نهاده­اند. آنان با دوستی در کنار ملل دیگر زیسته­اند، برای حفظ خود هم که شده در صلح و صفا با دیگران عمر گذرانده­اند؛ اما در برابر هجوم دیگران ساکت ننشسته­اند. آنان را آریایی دانسته­اند! امروز کتیبه­ای در بوغازکوی از هورّی­ها بدست آمده می­تواند بسیاری از معماها را حل نماید. هورّیها در پرورش اسب مهارت داشته و در کشاورزی هم ورزیده بوده­اند. زنان در بین هورّی­ها احترام وافر داشته است. در باره­ی دین و آئین آنان نیز اطلاعات ارزشمندی در دست نیست. اما تاکید شده است که هوری­ها به خدایان چندی معتقد بوده­اند.

آردینی اوخو

اردبیل برای خیلی از گردشگران ایرانی با طبیعت منحصر به فرد و آب و هوای لطیفش شناخته می شود اما شاید کمتر کسی بداند که یکی از جالب ترین نقاط تاریخی کشور در منطقه برای این استان قرار گرفته و در واقع وسیع ترین منطقه تاریخی استان اردبیل و با اهمیت ترین سایت تاریخی مربوط به پیش از تاریخ در شمال غرب ایران به شمار می رود. منطقه باستانی معروف به شهر یری در شمال غربی روستای پیرازمیان در ۳۱ کیلومتری شرق مشگین شهر قرار دارد. جایی در کنار رود قره سو که وسعت آن به ۴۰۰ هکتار می رسد و از سه قسمت دژ نظامی، معبد و قوشا تپه تشکیل می شود. قدمت قلعه و معبد به ۱۴۵۰ پیش از میلاد و قوشا تپه به ۷ هزاره پیش از میلاد می رسد. محوطه شهر یری اولین بار در سال ۱۹۷۸ ق .م توسط هیئت چارلز برنی شناسایی و بررسی شد. او معتقد بود که عمر بعضی آثار تا هزاره سوم قبل از میلاد، عصر آهن، سفال خاکستری و نخودی و نارنجی هم می رسد. چارلز برنی تاریخ اکثریت گورهای این محل را هزاره دوم و اول قبل از میلاد می دانست و حتی پیش بینی می کرد که این تاریخ به هزار سال قبل تر، یعنی هزاره سوم قبل از میلاد هم برسد.

آردینی اوخو

وقتی دانشمندان از تاریخ بحث می کنند تاریخ ملتها را بغیر از ترکان بطور دقیق و معلوم مطرح میکنند ولی وقتی نوبت به تاریخ اولیه ترکان میرسد دانشمندان دست تسلیم برداشته و سخن مشهوری که میگوید اگر دو چیز در دنیا نامعلوم باشد یکی تاریخ ترکان است را بیان می کنند.

در این مقاله با استفاده از انچه از کتیبه های چند ده هزار ساله پروترک ها بر میاد برگ هایی از تاریخ اولیه بشریت مطرح میشود.
به اعتراف دانشمندان اولین الفبای جهان الفبای رونیک runik  و  الفبای Futhark هستند که در نوشتن کتیبه های پروترک ها استفاده شده است.این کتیبه ها بصورت طمغا(مهر) و سیمگه(نماد) و حروف هستند.گاهی در این کتیبه ها با مفاهیمی عمیق همچون زندگی در بهشت و نزول از خدا بر زمین و یا انسان اشرف مخلوقات و این گونه مسائل درباره انسان اولیه بر می خوریم.
تاریخ این کتیبه ها از 30000 سال پیش تا به 3000 سال پیش بر می گردد.
.
.
.

ادامه مطلب....>>>>>>

آردینی اوخو