Türk yımı - il sayari


تقویم های ترکی


اسامی ماهها و روز های ترکی


تقویم های ترکان یکی از قدیمی ترین تقویم های جهان است.مشهورترین مبدا قدیمی زمان ترکان به ارگنه قون یا ار گینه گون(روز نو) باز میگردد که با فرارسیدن سال 1392 هجری شمسی به سال 4649 خود میرسد.از دیگر مبدا های زمانی ترکان همان اوغوز(نوروز) است که در ایران نیز کاربرد دارد.

تقویم حیوانی که هر سال براساس نام یک حیوان(صورت فلکی) نامگذاری میشود نیز یادگار ترکان باستان است و به تقویم ترکی نیز مشهور است.ترکان در قدیم باتوجه به زمان تحویل سال با توجه به صورت فلکی آن ساعت نام آن صورت فلکی را به نام سال میگذاشتند.یکی از جنبه های شگفت انگیز این روش رصد صورت فلکی در طول روز بوده که از کشفیات فوق العاده ترکان در نجوم بوده است.در طول روز برای رصد باید گودالی را که قطر و عمق این گودال با محاسبات ریاضی بدست میآمده حفر میکردند و شخص رصد کننده در داخل این گودال براحتی با غلبه به اثر خورشید صورت های فلکی را در طول روز رصد میکرده است. 

http://s3.picofile.com/file/7685804080/url.jpeg

این 12 حیوان عبارتند از:

1-سیچان(موش)
2-سیغیر(گاو)
3-پارس(پلنگ)
4-تاوشان(خرگوش)
5-اژدر(اژدها)
6-یئلان(مار)
7-آت(اسب)
8-کویون(گوسفند)
9-بیچی(میمون)
10-تاووک(مرغ)
11-ایت/کؤپک(سگ)
12-دوموز(خوک)


فصل های ترکی:

1-بهار:
Oğlak ay اوغلاک آی
İlkbaharایلک باهار/Kökکؤکئی/کؤکKökey/کؤکلمKöklem/یازYaz
2-تابستان:
Uluğ Oğlak ay اولوغ آوغلاک آی
Yayیای/Cayجای
3-پاییز:
Uluğ ay اولوغ آی
Güzگوز/Güzeyگوزئی/Güzlemگوزلم/Payızپایئز/Son Baharسون باهار
4-زمستان:
Kadır Kış ay کادیر قیش آی
Kışقیش/Kısقیس


ساعات ترکی:

http://s2.picofile.com/file/7685787953/saat_qabaqi.jpg

Oğاوغ: Anلحظه
Oğurاوغور: Saatساعت
Oğrakاوغراک: Dakikaدقیقه
Oğurdakاوغورداک: Saniyeثانیه
Oğurçakاوغورچاک: Saliseثالثه

از دیگر واحد های زمانی ترکان چاغ است که به 2 ساعت گفته میشود

ماه های ترکی:

تنوع نامگذاری ماه های ترکی به علت غنای فرهنگی و زبانی و گستردگی محل زندگی فراوان است.در این مقاله به نامگذاری هایی پرداخته شده که نام های آن کاملا ترکی است و ماه هایی که مخلوط چند زبانی است آورده نشده است.مثلا تقویم جلالی ایران که در زمان ترکان سلجوقی به دستور خاقان تورک تنظیم شده است دارای نام هایی از زبان های فارسی ، ترکی و اوستایی است مثلا فروردین(فر وئردین:فر داد) یا اردی بهشت(اورتا بهشت:بهشت میانی) و...


ماه های رسمی جوامع ترکان:

Kazaklarda
ماه های ترکان قزاق

1.بیرتین آی Birtin Ay, 2.کؤکک آی Kökek Ay, 3.مامیر آی Mamır Ay,
4.اوتامالی آی Otamalı Ay, 5.شیلده آی Şilde Ay, 6.تامیز آی Tamız Ay,
7.قیرقویئک آی Kırküyek Ay, 8.کازان آی Kazan Ay, 9.قاشارا آی Karaşa Ay,
10.جالتوقسان آی Caltoksan Ay, 11.قانتار آی Kantar Ay, 12.آقپان آی Akpan Ay

Hakaslarda
ماه های ترکان خاکاس
1.کؤروک آی Körük Ay, 2.آن آی An Ay, 3.پئس آی Pes Ay,
4.اؤلئن آی Ölen Ay, 5.پیچئن آی Piçen (Biçen) Ay, 6.اورگاک آی Orgak Ay,
7.اورتون آی Ürtün Ay, 8.قورتویاق آی Kurtuyak Ay, 9.قیرلاش آی Kırlaş Ay,
10.کیچیغ آی Kiçig (Kiçiğ) Ay, 11.جئل آی Cel Ay, 12.آریغ آی Azıg (Azığ) Ay

Altaylarda
ماه های ترکان آلتای
1.کانک آی Kank (Kang) Ay, 2.کوسکار آی Koskar Ay, 3.سیلکر آی Silker Ay,
4.چولوغ آی Çulug (Çuluğ) Ay, 5.توز آی Toz Ay, 6.کیسچئن آی Kisçen Ay,
7.اورتن آی Ürten Ay, 8.کیچکرک آی Kiçkerek Ay, 9.سوح آی Soh Ay,
10.آلای آی Alay Ay, 11.کورگن آی Kürgen Ay, 12.بوزوگ آی Pozug (Bozug) Ay

Balkarlarda
ماه های ترکان بالکار
1. توتورنو آیToturnu Ay, 2.هیچاوبان آی Hıçavban Ay, 3.لوکور آی Lukur Ay,
4.یاینی آی Yaynı Ay, 5.کیرکار آی Kırkar Ay, 6.کیرکاووز آی Kırkavuz Ay,
7.گوزنو آی Güznü Ay, 8.کاچنی آی Kaçnı Ay, 9.اندیرووک آی Endirevük Ay,
10.باشیل آی Başıl Ay, 11.باییچا آی Bayıça Ay, 12.آووزنو آی Avuznu Ay

Sagaylarda
ماه های ترکان ساگای
1.کؤریک آی Körik Ay, 2.نامیس آی Namıs Ay, 3.تارتچان آی Tartçan Ay,
4.پار آی Par Ay, 5.توس آی Tos Ay, 6.اوت آی Ot Ay,
7.آلچان آی Alçan Ay, 8.چاریس آی Çarıs Ay, 9.هیرلاس آی Hırlas Ay,
10.آلای آی Alay Ay, 11.جیل آی Çil Ay, 12.هیرا آی Hıra Ay

Kumandılarda
ماه های ترکان کوماندی
1.کرک آی Kerek Ay, 2.اؤرتنگ Örteng Ay, 3.کئزل آی Kezel Ay,
4.اولان آی Olan Ay, 5.توز آی Toz Ay, 6.چیزیگ آی Çızıg Ay,
7.تایگا آی Tayga Ay, 8.کوچکرک آی Küçkerek Ay, 9.سوک آی Sok Ay,
10.کیتیگ آی Kitig Ay, 11.کوزئر آی Küzer Ay, 12.آرگان آی Argan Ay

Şorlarda
ماه های ترکان شور
1.کوروک آی Koruk Ay, 2.شین آی Şın Ay, 3.شابین آی Şabın Ay,
4.اوداغ آی Odağ Ay, 5.پیچن آی Piçen Ay, 6.آرگاک آی Orgak Ay,
7.اورتون آی Urtun (Ürtün) Ay, 8.قوس ای Kus Ay, 9.قیرلاش آی Kırlaş Ay,
10.کیچیک آی Kiçik Ay, 11.چئل آی Çel Ay, 12.چاسکی آی Çaskı Ay

Yakutlarda
ماه های ترکان یاکوت
1.توتار آی Tutar Ay, 2.اوستار آی Ustar Ay, 3.اییام آی Iyam Ay,
4.ایحییاح آی Ihıyah Ay, 5.ووت آی Vot Ay, 6.آتیرداح آی Atırdah Ay,
7.بالاغان آی Balağan Ay, 8.آلتیننی آی Altınnı Ay, 9.آهسیننی آی Ahsınnı Ay,
10.بیلیده آی Bilide Ay, 11.توحسوننو آی Tohsunnu Ay, 12.اولوننو آی Olunnu Ay
http://s2.picofile.com/file/7685787632/odkede_Arali_tebriz.jpg


ماه های عامیانه ترکی مشترک بین ترکان

Orta Asya Hayvanlı Ay Takvimi
ماه های حیوانی سال

1. KÖKEKکؤکک (Guguk Kuşu)گوگوک قوشو
2. KORANکوران (Karaca)قاراجا
3. BUĞRAبوغرا (Erkek Deve)ارکک دوه
4. KULCAکولجا (Dağ Koçu)داغ قوشو
5. TEKEتکه (Erkek Keçi)ارکک کئچی
6. OĞNAاوغنا (Bozkır Keçisi)بوزکیر کئچی سی
7. SIĞINسیغین (Erkek Geyik)ارکک گئییک
8. KOÇKARکوچکار (Koç)قوچ
9. ELİKائلیک (Dağ Keçisi)داغ کئچی سی
10. MARALمارال (Dişi Geyik)دیشی گئییک
11. ARKARآرکار (Dağ Koyunu)داغ قویونو
12. TOYGARتویگار (Tarla Kuşu)تارلا قوشو

Tarım Araçlarının Adlarıyla
نامگذاری با ابزار کشاورزی:
1. کؤتن آیKöten(Kotan)Ay   2. ساپان آیSaban(Sapan) Ay,  3. کوساک آیKosak Ay
4. اوراق آیOrak Ay,  5. دیرن آیDiren Ay,  6. دؤون آیDöven Ay
7. تاپان آیTapan Ay,  8. دیبک آیDibek Ay,  9. کازان آیKazan Ay
10. اوجاق آیOcak Ay,  11. خیرمن آیKirmen (اغیرمنEğirmen) Ay,  12. کولک آیKülek Ay

Tarımsal-Hayvansal Kavramlarla
ماههای کشاورزی-دامی:
1.دیکیم آی Dikim Ay, 2.ساچیم آی Saçım Ay, 3.قیریم آی Kırkım Ay,
4.بیچیم آی Biçim Ay, 5.دریم آی Derim Ay, 6.وئریم آی Verim Ay,
7.اکیم آی Ekim Ay, 8.سؤکوم آی Söküm Ay, 9.قاتیم آی Katım Ay,
10.ساغیم آی Sağım Ay, 11.اوسوم آی Üsüm Ay, 12.سوروم آی Sürüm Ay

İklimsel Değişikliklere Göre
ماه ها با تغییرات اقلیمی
1.آچان آی Açan Ay, 2.قاندیق آی Kandık Ay, 3.ایسیق آی Isık Ay,
4.توزاران آی Tozaran Ay, 5.بوزاران آی Bozaran Ay, 6.قیسیق آی Kısık Ay,
7.قوچان آی Koçan Ay, 8.بالاغان آی Balağan Ay, 9.آرالیق آی Aralık Ay,
10.چاغان آی Çağan Ay, 11.گوجوک آی Gücük Ay, 12.تولوغان آی Tuluğan Ay

Hava Olaylarına Göre
ماه ها با حوادث آب و هوایی
1.آچار آی Açar Ay, 2.قیرچان آی Kırçan Ay, 3.اوراش آی Uraş Ay,
4.بیچن آی Biçen Ay, 5.بوزار آی Bozar Ay, 6.سؤکن آی Söken Ay,
7.بودان آی Budan Ay, 8.قاراش ای Karaş Ay, 9.قیراش آی Kırlaş Ay,
10.بوغان آی Buğan Ay, 11.آقپان آی Akpan Ay, 12.یئلن آی Yelen Ay


روز های هفته ی ترکان


روز های هفته در آذربایجان
دوشنبه:
Geçeğiگئچیغی, Odgünاودگون, Gürgegünگورگه گون
سه شنبه:
Ortağıاورتاغی, Orgünاورگون, İnegünاینه گون
چهارشنبه:
Uğrağıاوغراغی, Yeygünیئی گون, Barasgünباراس گون
پنج شنبه:
Gideğiگئدیغی, Aragünآراگون, Tozagünتوزاگون,
جمعه:
Toplağıاوپلاغی, Elgünائل گون, Bayrıgünبایری گون
شنبه:
Gireğiگیرغی, Başgünباش گون, Giregünگیره گون
یکشنبه:
Direğiدیره گی, Dergünدئرگون Diregünدیره گون



Karaçay-Balkarlarda
روز های هفته ی ترکان قاراچای و بالکار:
دوشنبه:
Başgünباش گون
سه شنبه:
Kürgegünکورگه گون
چهارشنبه:
Barasgünباراس گون
پنج شنبه:
Ortagünاورتا گون
جمعه:
Bayrımgünبایرام گون
شنبه:
Kıyavgünکییاوگون
یکشنبه:
Iyıkgünاییک گون


روز های هفته ترکیه:
دوشنبه:
Pazartesiپازارتئسی
سه شنبه:
Salıسالی
چهارشنبه:
Çarşambaچارشامبا
پنج شنبه:
Perşembeپرشمبه
جمعه:
Cumaجوما
شنبه:
Cumartesiجومار تئسی
یکشنبه:
Pazarپازار

شنبه 7 بهمن 1396
بؤلوملر : تاریخ و فرهنگ,