عاشیق علعسگر (اربجه: علی اصغر) بویوک ائل نغمه کاری عاشیق العسگرین شعرلری ئوز ساغلیقیندا قلمه آلینمادیغی کیمی، اونون حیاتی حاقیندا یازان اولمامیشدیر. اوستادین عمر یولو باره ده فکر سویله مک، تصور یاراتماق اوچون ایستر ایسته مز یئنه ده قوجالاریمیزین یادداشیندا یاشاین ناغیل افسانه تک شیرین خاطره لر یون چئویرمگه مجبوروق. عاشیق العسگر گویچه ماحالینین آق کیلسه کندینده تخمینا 1821 اینجی ایل مارتین 22 سینده آنادان اولموشدور . یئری دوشنده ئوز دئیرمیش : ( نوروزدا دونیایا گلمیشم ئوزوده آدیمی بایرام نوروز یادا علی قویماق ایستتییبلر) آتاسی آق کیلسه کندین ساییلان ، حرمتلی آداملاریندان ایمیش.



اساس مشغولیتی اکینچیلیک اولان آل ممدین الیندن دوگلرلیک ده گلیرمیش . ساز چالماقی باجارماسادا، الهاملی شاعر کیمی تانیارمیش.

آل ممدین شعرلرینین اکثریتنی اونودولموشدور. یاددا قالان اوچ – دورد قوشماسی ایسه عاشیقلار طرفیندن بو گونده اوستاد یادگارلری تک اوخونماقدادیر :

بو دونیا دئدییین فانی دیر فانی اول نوح گلمیش دی قالماییب هانی

عمومیت له العسگرین اصل علم بیلیک منبعی جانلی آذربایجان دیلی خلق حیاتی معیشتی اولموش ، او چوخ گزمیش چوخ گوروب گوتورموش ، گنجه قازاخ ، شمکیر ، شینیق بوچرلی ایروان نخجوان درهلز ثرور کلبجر قاراباغ و باشقا ئیرلرده سای سیز حساب سیز مجلس لر آپارمیش دیر.

مختلف طبقه لردن اولان آدام لارلا انسیته گیرن دورونون ان قاباقجیل ضیالی لاری ایله دوستلوق علاقه لری ساخلایان صنعتکار ائشیدیب – گوردوکلرینه اعتناسیز یاناشمامیش جانلی انسیت واسطه سیله آلدیغی علمی – مدنی معلوماتی الهامیندا ، تخیولونده قانادلاندیرمیش همین بیلیک لرده گلدیکجه بدیعی یارادیجیلیغیندا گئنیش استفاده ائتمیش دیر.

عاشیق العسگر یوکسک ایفاچیلیق مدنیتینه مالک ایمیش . او ، ایفا زمانی ئوزونو چوخ تمکین له آپارا، یونگول حرکت لره ، آرتیق – اسکیک سوز – صحبته یول وئرمز سازی ساخلایا چالارمیش .

عاشیق العسگرین اسلام دینینه دونمز و محکم اعتقادی واریمیش. ائلیمیزین سئویملی نغمه کاری 1926 اینجی ایل مارت آیینین 7 سینده دونیاسینی ئله جه دییشدی. عاشیق العسگر ین آق کیلسه کندینین غربینده کی کهنه قبرستانلیقدا دفن ائدیلمیش دیر.

1821ـده آذربایجان گؤیجه بؤلگه سینین آغکیلسا[1] کؤیونده آنادان اولان آشیق علعسگر، آذربایجان ادبیاتینین، خصوصیله عاشیق ادبیاتینین ان تانینان و شعیرلری خالق آراسیندا ان چوخ یاییلان شاعیرلردن بیریسیدیر. تیفلیسده روسجا یاییلان «قاوقاز[2]» قزئتی اوندان، اولاغان اوستو سسی، ساز چالما مهارتی و سؤز قوْشما قابلیتی اولان بیر صنعتکار اولاراق سؤز آچار. سئوگیلیسی «شهین بانو»ـدان زوراکی آیری دوشندن سونرا، عاشیق علعسگر 40 یاشینا قدر ائولنمه ییر. بو شاعیر 1926ـدا آغ کیلسادا توپراغا تاپیْشیریلیر. بیز بو یازیدا تحکیه باخیمیندان عاشیق علسگرین شعرینی آراشدیرماغا چالیشاجاغیق. دئمه لیییک کی عاشیغـین شعیرینین گئج مکتوب اولماسینا گؤره نوسخه لرده چوخلو دییشیک لیکلر گؤرونور. بیز بو آراشدیرمانی اسلام عسگرزاده (عاشیغین نوه سی) توپلادیغی کیتابا اساسلاندیریریق[3].

فرانسالی[4] ژئرار ژئنئت، فیقور آدلی کیتابیندا ایلک دفعه تحکیه ائتمه (آنلاتما) متینلری آچیقلایاراق، حیکایه (اولموش یا اولا بیلجک اولایلارین بوتونو)، آنلاتی (حیکایه نین متنی، یعنی اوخوجو طرفیندن اوْخونان متین) و تحکیه نی آییریر. اؤته یاندان ایتالیالی آمبئرتو ائکو[5]، آنلاتی نین دوغرولماسینا زامانـیـن گئچمه سی و بیر سیرا اولایلارین دالبادال اوز وئرمه سینی گرکلی بیلیر. بو دالباداللیق او قدر اهمیت تاپیر کی ژان میشئل آدام[6]ـین دئدییینه گوره “اولایلارین دالباداللیغی اولماسا آنلاتی تشکیل ائدیلمه یه جکدیر.”



علعسگر از مشهورترین عاشیقهای همه ادوار است و شاید درست باشد که او را به تنهایی بتوان یک مکتب در صنعت عاشیقی نامید. در سال 1821 قره‌باغ (که اکنون در اشغال ارمنستان است) متولد شده‌است. این عاشیق هنرمند، همه آهنگ‌های 72 گانه ثبت شده را هنرمندانه اجرا کرده واشعاری از وی در اوج بلاغت شعری باقی است

تربیت عاشیقها که از آداب رایج در بین اساتید عاشیق بودهاست در شیوه عاشیق علعسگر به بهترین وجه با تربیت 12 عاشیق نمودار است

عاشیق علعسگر" یکی از استادان هنرعاشیقی، عاشیق را چنین معرفی می کند:

عاشیق اولوب ترک وطن اولانین
(آنکه عاشیق شده و وطنش را ترک می کند)
 
ازل باشدان پرکمالی گره کدیر
(از ازل باید اهل کمال باشد)

اوتوروب دورماقدا ادبین بیله
(در نشست و برخاست آداب دان)

معرفت علمیندن دولو گره کدیر
(و به علم معرفت و شناخت آشنا باشد)


هرعاشیقی ساز خود را هماهنگ با تن صدای خود کوک می کند، به این صورت که اگر صدایش "زیر" باشد آن را زیل و اگر "بم" باشد آن را بم کوک می کند. لازم به ذکر است که بم نواختن و زیر خواندن و یا برعکس زیل نواختن و بم خواندن در میان عاشیق ها مردود شمرده می شود .

آهنگ های موسیقی عاشیقی به سه گروه تقسیم می شود که هر گروه ویژگی های خاص خود را دارد :

1- اورتا هاوالار (آهنگ های بالا). این آهنگ ها از پرده ی چهارم به بالا نواخته می شوند. اینها نوازنده را خسته نمی کند.

2- اورتار هاوالار (آهنگ های میانه). این آهنگ ها مابین شاه پرده ی بالا (پرده ی چهارم) و شاه پرده*ی میانی (پرده ی نهم) نواخته می شود.

3- آشاغی هاوالار (آهنگ های پایین). این آهنگ ها در پرده های پایین تراز شاه پرده ی میانی نواخته می شوند. اینها به علت زیل بودن باعث خستگی نوازنده می شوند.

اسامی آهنگ های موسیقی عاشیقی به تفکیک سه گروه بالا به ترتیب زیر است:

آهنگ های بالا ( یوخاری هاوالار):

کسمه دیوانی _ شاه خطائی دیوانی _ تره کمه گؤزه ل لمه سی _ قهرمانی _ تاجری_ همدان گرایلی سی_شاهسون _ زه وزه گرایلی سی_ قارص هاواصی _ اوردوباد گؤزه ل لمه سی _ روحانی _ اکبری _ کسمه کرم _ غربتی _ یانیق کرم _ دستان _ حبیبی _ جیفالی تجنیس _ معمولی تجنیس _ دیک دابانی _ تورکیه گرایلی سی _ نارنجی _ کرم گؤزه ل لمه سی _ وطن امراهی سی _ اورمیه امراهی سی _ شاغی _ نمدی_ دیلغمی _ حیدری _ قوجا قارتال .

آهنگ های میانه ( اورتا هاوالار):

مانی _ محترمی (کوراوغلو کنگی سی) _ صور اسرافیل _ قره عینی _ قیزلار گؤزه ل لمه سی _ آراز باسدی ( شرور گؤزه ل لمه سی) مصری ( شفق) _ گؤزه ل لمه _ حلبی _ عسگری _ دوراخانی _ آغاخانی _ ساللاما دوبیت _ معمولی دو بیت _ جمشیدی _ دول هیجران _ پاشام کؤچدی _ بنایی هجران _ شکریازی _ زیل امراهی _ قره باغ شکسته سی _ سلماس پناهی سی _ کلبعلی خان _ آذربایجان هاواسی _ گؤیچه گؤزه ل لمه سی _ ماهور _ ساری کؤینک _ اوچوبیر _ موغا جیران _ هشتری _ اورتاشور ماهنی سی_ تورکو کوراوغلو

آهنگ های پایین (آشاغی هاوالار):

سماعی _ بهمنی _ ائرمنی کشیش اوغلوسو _ نصرالله قره باغی سی _ خاچا خالدار _ کسمه هجرانی _ ائل کوچدی _ شیروانی (زیل شکسته) _ سولدوزی (ساللاما بهمنی) _ پناهی (سگیگز یارپاق) _ شرقی _ اوغلان- اوغلان _ کوراوغلو جهلمه سی