احمد كسروی تاریخ نویس خودباخته ی آذربایجانی ) 1269-1324 ه.ش ( اگر چه در زمینه ی تاریخ معاصر آذربایجان و تاریخ انقلاب مشروطه آثار معتبری دارد ، اما در زمینه ی زبان شناسی تئوری نادرستی را ارائه كرد كه تبدیل به دست آویز شونیسم فارس پهلوی ملعون جهت نابودسازی فرهنگی ترك ها شد. وی براساس این تئوری با استناد به وجود دو روستای غیر ترك زبان در آذربایجان و چند بیت شعر به زبان ها یا لهجه های گوناگون و متفاوتی ) هرزنی ، گیلكی و رازی ( كه خود همه ی آن ها را آذری نامید ، مدعی شد زبان باستان آذربایجان یا آذری لهجه ای ازپهلوی است كه در دوران صفویان تركی شده است. روشنفكرنمایان چون عبدالعلی كارنگ و تقی ارانی و... نیز دنباله روی این تئوری و سیاست شده و هر یك با ارائه ی تئوری های مضحك قصد داشته اند ریشه بر تیشه ی تركان ایران زده و ارتباط آنها را با تركان دنیا و اجداد ترك خود قطع كنند. گاه آنها را آذری نامیدند كه زبان تركی بر آنها تحمیل شده و گاه تا ادعاهای خنده داری چون تركی لهجه ای از فارسی است نیز پیش رفته اند ! دلالیل مردود بودن این تئوری ها : زبان آذری چگونه زبانی بوده است كه جز چند دو بیتی و غزل و چند واژه از آن چیزی باقی نمانده است ؟! و اگر قرار باشد اصالت و قدمت زبانی در خطه ی آذربایجان مورد قبول واقع شود آنهم زبان تركی است كه از آن نه چند واژه و چند بیتی بلكه دهها دیوان و هزاران بیتی و فولكلور و چندین میلیون ترك زبان )!( باقی مانده است تنها دده قورقود خود به تنهایی برای اثبات قدمت زبان تركی در آذربایجان كافی است. آیا چند بیتی آذری از زبان چند شاعر ساكن آذربایجان می تواند دلیل بر آذری بودن تمام مردم هم عصر آن شاعر در آذربایجان باشد ؟ آذری چگونه زبانی بوده است كه چندین منبع محدود باقی مانده هم به ادعای خود شوونیست ها در معرض تحریف قرار گرفته است ؟ آذری چگونه زبانی است كه حتی خود تئوریسین های آن مدعی اند كه تفكیك آن از لری و گیلكی آسان نیست ؟ آذری چگونه زبانی بوده است كه حتی دو نوشته ی همشكل كه لغات اصلی آن یكی باشد از آن پیدا نشده است ؟ این زبان باستانی چگونه زبانی است كه چندین نام دارد : هرزنی ، تاتی و آذری ؟ آذری چگونه زبانی بوده است كه به سادگی جای خود را به زبان تركی داده است. چگونه تركان موفق شده بودند تا اعماق روستاها را ترك كنند ؟! در حالی كه شوونیسم فارس از زمان پهلوی ملعون در عصر مخابرات و ماهواره و مطبوعات با صدها وسیله و ظلم و جور هنوز نتوانسته است یك روستای آذربایجان را فارس كرده و زبان تركی را در آذربایجان محو كند ؟ چرا زبان مردم جمهوری آذربایجان در اثر دویست سال حكومت روس ها تغییر نكرده است ؟! چرا زبان مردم اصفهان كه بیشتر از تبریز پایتخت تركان بوده است ، تغییر نكرده است ؟ چرا مغول ها به جای زبان مغولی ، تركی را در ایران تحمیل كردند ؟! اگر قرار بود مهاجمین زبان خود را به ایران تحمیل می كردند ، چگونه است كه حتی یك روستای مغول زبان در ایران یافت نمی شود ؟! اگر وجود چند منطقه ی محدود در آذربایجان به زبان های تاتی و یا هرزنی دلیل بر آذری بودن آذربایجان بوده پس وجود تركان قشقایی در استان فارس كه تعدادشان به مراتب بیشتر از تاتی ها و هرزنی های آذربایجان است نیز دلیل بر ترك بودن استان فارس در گذشته می باشد !! ...