اولیاء چلبی سیّاح نامدار ترك اهل آناتولی كه در سال ۱۰۵۰ هجری از تبریز دیدن كرده در مورد مدارس این شهر می­نویسد: تبریز چندین مدرسه دارد كه علوم مختلف در آنها تدریس می­شود. تعداد این مدارس ۴۷ می­باشد كه همه مهم و مورد استفاده می­باشند. این مدارس برای بزرگسالان بوده و دانشمندان مشهوری در آن تدریس می­كنند. به عقیده اولیاء از همه مهمتر مدرسه »شاه جهان« می­باشد كه علاوه بر قرآن سخنان حضرت علی­)ع( )نهج­البلاغه( نیز در آن تدریس می­شود. ]۲[ وی می­افزید: در تبریز علاوه بر این مدارس, ۶۰۰ مدرسه نیز برای كودكان موجود است كه مردم این شهر آنرا مكتب می­گویند. سپس اولیاء, تعدادی از مكتبهای مشهور شهر چون مكتب شیخ حسن, مكتب حسن میمندی, مكتب تقی خان, مكتب سلطان حسن, مكتب سلطان یعقوب و غیره نام برده می­گوید در این مدارس سالیانه به شاگردان لباس داده می­شود. وی در مورد زبان مردم تبریز می­گوید: مردم این شهر به لهجة بخصوصی صحبت می­كنند. سپس نمونه­ای از جملات زبانشان داده می­گوید: مثلاً می­گویند »هله تانیمه­میشم«]۳[ یعنی )هنوز نشناخته­ام(. این جملات نشان می­دهد كه مردم تبریز به تركی صحبت می­كردند ولی چون تركی آذربایجانی اندكی با تركی استانبولی فرق داشته و در لهجة تركی استانبولی به جای »تانیمامیشام«, »تانیمادیم« گفته می­شود اولیاء آن را »لهجة مخصوص« گفته كه تفاوت لهجة تركی آذربایجانی با استانبولی را نشان می­دهد.