توركجه نین دونیانین ان قوراللی دیلله رینده ن بیری اولدوغو ساولانیر )ایددیعا ائدیلیر(. بو ساو، بیر اؤلچوده دوغرودور. بیر اؤلچوده دیییریك چونكو بیر سیرا دوروملاردا توركجه نین قوراللی اولما قورالی ساخیق )جیددی( بیچیمده پوزولموشدور. اؤرنه یین اؤلچون )ایستاندارد( توركجه ده گئنیش زامان اولومسوز چكیمینده هئچ ده قوراللی اولمایان بیر دوروملا قارشیلاشیریق: گئنیش زامانین اولومسوز چكیمی )اؤلچون دیلده(: گلمه ره م، گلمه زسه ن، گلمه ز، گلمه ریك، گلمه زسینیز، گلمه زله ر گؤروندویو كیمی بیرینیجی تكیل و چوخول شخص چكیمله رینین كؤكو "گلمه ر" اولدوغو حالدا، ایكینجی ایله اوچونجو شخص چكیمله رینین كؤكو "گلمه ز"دیر. باشقا بیر دئییشله بیرینجی شخص چكیمینده "مه ر"لی كؤك، ایكینجی ایله اوچونجو شخص چكیمینده ایسه "مه ز"لی كؤك منیمسه نمیشدیر. )گئنیش زامانین اولومسوز چكیمی، توركیه اؤلچون دیلینده ده قوراللی دئییلدیر. بورادا بیرینجی تكیل و چوخول شخص چكیمله رینین كؤكو "گلمه" ویا "مه"لی، ایكینجی ایله اوچونجو شخص چكیمله رینین كؤكو ایسه "گلمه ز" ویا "مه ز"لیدیر: گلمه م، گلمه زسین، گلمه ز، گلمه ییز، گلمه زسینیز، گلمه زله ر( بونا قارشین، توركجه ده ایندیكی زامانین اولومسوز چكیمی قوراللی اولاراق "میر"لیدیر: گلمیره م، گلمیرسه ن، گلمیر، گلمیریك، گلمیرسینیز، گلمیرله ر )ایندیكی زامانین اولومسوز چكیمی توركییه توركجه سینده ده قوراللی اولوپ، "مییور"لودور: گلمییوروم، گلمییورسون، گلمییور، گلمییوروز، گلمییورسونوز، گلمییورلار( بو دورومو اینجه له ركه ن قارشیمیزا بئله بیر تابلو چیخیر: بوگون اؤلچون دیلده ایشله تدیییمیز گئنیش زامانین اولومسوز چكیمی سانكی قارما و یا یامالی اولوپ، ایكی آیری چكیمده ن پارچالار آلاراق یاپایجا اولوشدورولموشدور. اصلینده گرچه ك ده بودور. چونكو توركجه ده گئنیش زامانین، -مه زلی و –مه رلی اولماق اوزه ره، ان آزی ایكی آیری اولومسوز چكیمی واردیر: ١-گئنیش زامانین مه ز`لی اولومسوز چكیمی: گلمه زه م، گلمه زسه ن، گلمه ز، گلمه زیك، گلمه زسینیز، گلمه زله ر ٢-گئنیش زامانین مه ر`لی اولومسوز چكیمی: گلمه ره م، گلمه رسه ن، گلمه ر، گلمه ریك، گلمه رسینیز، گلمه رله ر بو چكیمله ر، چاغداش اؤلچون دیلده ایشله دیلمه سه له ر ده، توركجه نین بیر سیرا لهجه له رینده هله ده اونلارلا قارشیلاشماق اولاسیدیر. اؤرنه یین قوزئی آزه ربایجان`ین قوبا-شاماخی لهجه له رینده گئنیش زامان ایكینجی شخص اولومسوز چكیمی "مه ر"لیدیر: "گلمه رسه ن", "گلمه رسیز", "دئمه رسین", "دئمه رسینیز". عئینی لهجه ده اوچونجو شخص تكیل اولومسوز چكیمی "گلمه ر" اولاراق سؤیله نیر. بنزه ر دوروم داغیستانداكی توركجه لهجه له رینده ده واردیر )تاباساران ایلی، زیل كندی(: "آلمارام", "آلمارسان", "آلمار". داها اسكی بیچیم اولدوغو ایددیعا ائدیله ن "مه ر"لی چكیم، تكجه توركجه یه اؤزگول اولماییپ، اوغوز دیلله رینده ن اولان توركمه نجه یازی دیلینده ده گؤرونور. توركمه نجه ده ایكینجی شخص اولومسوز چكیمی "مه ر"لیدیر: "قازمارسان", "قازمارسینیز"؛ "گؤرولمه رسین". گینه ده توركمه نجه آغیزلاریندا ایكیجی و اوچونجو شخص "آلمار", "گلمه ر" بیچیمینده سؤیله نیر. اؤنه ری: لهجه له ریمیزده گلمه م، گلمه نه م، گلمه ره م و گلمه زه م كیمی بیچیمله رین قوللانیلماسیندا هر هانسی بیر سورون یوخدور. آنجاق اؤلچون توركجه ده قارما و یامالی اولان گئنیش زامانین تك اولومسوز چكیمی یئرینه، توركجه نین لهجه له رینده ده وار اولان گئنیش زامانین ایكی آیری اولومسوز چكیمینی منیمسه ییپ اونا قازاندیرماق، توركجه دیل بیلگیسینی داها دا دیلده ملی )منطیقلی(، قوراللی-دوزه نلی و وارسیل ائده جه كدیر: ١(- گئنیش زامان، "مه ز"لی چكیم: گلمه زه م-آلمازام گلمه زه ن )گلمه زسین(-آلمازان )آلمازسین( گلمه ز-آلماز گلمه زیك-آلمازیق گلمه زسینیز-آلمازسینیز گلمه زله ر-آلمازلار ٢(-گئنیش زامان، "مه ر"لی چكیم: گلمه ره م-آلمارام گلمه ره ن )گلمه رسین(-آلماران )آلمارسین( گلمه ر-آلمار گلمه ریك-آلماریق گلمه رسینیز-آلمارسینیز گلمه رله ر-آلمارلار ------------------------------------------------------------------------------------------- یوخاریدا سیراسییلا "گلمه زسه ن" )و "گلمه رسه ن"( یئرینه ایران و آزه ربایجاندا حتتا توركییه ده بیر سیرا لهجه له ریمیزده ایشله دیله ن "گلمه زه ن" )و "گلمه ره ن"( ایله توركییه نین اؤلچون دیلینده ایشله دیله ن "گلمه زسین" )و "گلمه رسین"( بیچیمله ری یئیله نمیشدیر. چونكو "-سه" سون اكی شرط بیلدیره ن سون اكیدیر. بو اوزده ن ده گئنیش زامان اولان "گلمه زسه ن" بیچیمی، شرط كیپی اولان "گلمه زسه ن"له قاریشیر. )بو قونو، باشقا بیر یازقامیزدا آیرینتیلی بیچیمده اینجه له نمیشدیر(.