زبان توركی از لحاظ ساختار زبانی جز زبان های التصافی و شاخه آلتاییك دنیا شناخته شده است و جز زبان های باقاعده دنیاست . قانونمندی زبان توركی در حدی است كه در كتاب "دایره المعارف آمریكا نا" چاپ 1962 جلد 15 صفحه 307 چنین نوشته است: "از زبان های توركی كه درایران رایج است و زبان مادری اغلب مردم خراسان و آذربایجان و قشقایی ها را تشكیل می دهد یك زبان تركیبی و دارای منظم ترین گرامرهای دنیاست . این زبان یك قسمت اصلی (ریشه) درافعال دارد كه پسوندهای زمان و شخص و جمع به آن ریشه به طور منظم و با قاعده اضافه می شود. به این جهت، زبانی فوق العاده صرف پذیر و با قدرت بیان و روشن و دقیق است .

احمد كسروی تاریخ نویس خودباخته ی آذربایجانی ( 1269-1324 ه.ش ) اگر چه در زمینه ی تاریخ معاصر آذربایجان و تاریخ انقلاب مشروطه آثار معتبری دارد ، اما در زمینه ی زبان شناسی تئوری نادرستی را ارائه كرد كه تبدیل به دست آویز شونیسم فارس پهلوی ملعون جهت نابودسازی فرهنگی ترك ها شد. وی براساس این تئوری با استناد به وجود دو روستای غیر ترك زبان در آذربایجان و چند بیت شعر به زبان ها یا لهجه های گوناگون و متفاوتی ( هرزنی ، گیلكی و رازی ) كه خود همه ی آن ها را آذری نامید ، مدعی شد زبان باستان آذربایجان یا آذری لهجه ای ازپهلوی است كه در دوران صفویان تركی شده است. روشنفكرنمایان چون عبدالعلی كارنگ و تقی ارانی و... نیز دنباله روی این تئوری و سیاست شده و هر یك با ارائه ی تئوری های مضحك قصد داشته اند ریشه بر تیشه ی تركان ایران زده و ارتباط آنها را با تركان دنیا و اجداد ترك خود قطع كنند.

1. قوتادغوبیلیغ: یا »سعادت نامه« كه از سوی یوسف اولو خاص حاجب در سال 448 هـ . ق. در 6645 بیت به نظم در آمده است. این مثنوی در بحر »متقارب مثمن مقصور« سروده شده است و سرمشق تألیف و تنسیق بسیاری از »پندنامه«ها و »سیاست نامه«های تركی و فارسی بوده است. كتاب به تركی سره سروده شده است و در سرتاسر آن فقط 85 لغت عربی با مفاهیم دینی و عرفانی به كار رفته است.