اوشاق دیلی

زبان تركی به 29 لهجه و نوع مختلف از كشور چین در شرق آسیا تا منطقه بالكان تكلم می شود كه از اینان 22 لهجه دارای گرامر و ادبیات مستقل می باشد و بر خلاف زبانهای هندی اروپایی در بین زبانهای این خانواده اختلاف چشمگیر وجود ندارد. علت تفرق و گوناگونی زبان توانمند و سرشار تركی حوادث تاریخی، شرایط اقلیمی و ویژگیهای آوایی بوده است هیچ یك از زبانهای زنده و مرده دنیا به اندازه زبان تركی دارای انواع، گونه ها، لهجه ها و شیوه های فراوان نیست .

واژگان فرهنگی و هنری در زبان ترکی..

تورکجه میزده اکینج و اوزلوق له ایلگیلی سؤزجوکلر...


آگهی بازرگانی- یایلام.
آگهی نامه- یایلان
آماتور- قیزیقلی
آمفی تئاتر­- قیییلقا
آهنگ- آخین.بسته. باغدا. چینلاشیق. اویوم. تارتیم. چالغو. چالغی. هاوا. ییر. قورلاس.
آهنگساز - باغدار. بسته کار. بسته چی.
آهنگسازی- بسته کارلیق. باغدارلیق. بسته لهمه. بسته چیلیک.
ادبی- گؤرکول. یازینسال. گؤگجه.
ادبیات- یازین. گؤگجه یازیلار. گؤگجه لر.
ادبیات چوپانی- چوْبان یازیسی. قاپیت یازیسی.
ادبیات شفاهی - آغیز ادبیاتی. آغیز یازینی. قارا یازی.
ادیب - گؤرکولچو.
از فرهنگ خود بیگانه- مانقورد.
اقتباس - آغداری. آلینیم.
اقتباس کردن- آغدارماق. آلماق......


ادامه مطلب...

اولیاء چلبی سیّاح نامدار ترك اهل آناتولی كه در سال ۱۰۵۰ هجری از تبریز دیدن كرده در مورد مدارس این شهر می­نویسد: تبریز چندین مدرسه دارد كه علوم مختلف در آنها تدریس می­شود. تعداد این مدارس ۴۷ می­باشد كه همه مهم و مورد استفاده می­باشند. این مدارس برای بزرگسالان بوده و دانشمندان مشهوری در آن تدریس می­كنند. به عقیده اولیاء از همه مهمتر مدرسه «شاه جهان» می­باشد كه علاوه بر قرآن سخنان حضرت علی­(ع) (نهج­البلاغه) نیز در آن تدریس می­شود. [۲] وی می­افزید: در تبریز علاوه بر این مدارس, ۶۰۰ مدرسه نیز برای كودكان موجود است كه مردم این شهر آنرا مكتب می­گویند. سپس اولیاء, تعدادی از مكتبهای مشهور شهر چون مكتب شیخ حسن, مكتب حسن میمندی, مكتب تقی خان, مكتب سلطان حسن, مكتب سلطان یعقوب و غیره نام برده می­گوید در این مدارس سالیانه به شاگردان لباس داده می­شود. وی در مورد زبان مردم تبریز می­گوید:

هدف برزگ دشمنان و فرهنگ ستیزان ایجاد تفرقه در میان ملت های بزرگ، و كوچك كردن آنهاست كه دارای ریشه و تاریخ دیرینه دارند. وقتی كه انسان از ریشه جدا شد بی هویت می شود، وقتی كه بی هویت شد ناتوان می شود و دیگران را از خود برتر می پندارد و به داشته و گفته های آنها ایمان می آورد، از خود بیگانه می شود. در این موقع خصوصیات آسیمیله و بی هویی بروز كرده، ایمان می آورد كه بی چیز است.

زبان ترکی به علت اینکه یک زبان التصاقی است دارای پسوندها و پیشوندهای فراوانی است که هرکدام با قاعده و اصولشان در جای خود به کار برده می شوند.
در عوض زبان فارسی چون یک زبان تحلیلی می باشد از لحاظ پسوند و پیشوند زبانی فقیر بشمار می رود و از وند های دیگر زبان ها استفاده می کند.
چون در ترکی برای صرف و استفاده افعال از پسوند استفاده می شود به زبان ترکی زبان التصاقی پسوندی می گویند ولی در کل در زبان ترکی پیشوندهای فراوانی نیز وجود دارد.مثل برber ، اؤن ön  ، واز vaz و... .
در این مقاله هرجا که از لفظ زبان ترکی استفاده می شود منظور زبان ترکی آزربایجانی رایج در ایران است.چون زبان ترکی کلی زبانی وسیع و گسترده است و بحث درباره ی آن نیاز به هزاران مقاله به این اندازه دارد و در اینجا نمی گنجد .پس باید زبان ترکی این مقاله را به زبان ترکی آزربایجانی رایج در ایران محدود کنیم.
در ضمن اگر اشتباهی در مقاله مشاهده کردید عفو کنید چون برای ما که زبان خودمان را آموزش ندیده ایم بررسی کلی ودرست زبان عظیم ترکی آزربایجانی دشوار است و همچون توصیف فیل در تاریکی است.
حال به بررسی چندین مورد از وند های ترکی در فارسی می پردازیم.....




ادامه مطلب...

در این میان زبان تركی تنها با داشتن یك فعل بی قاعده به عنوان یكی از با قاعده ترین زبان جهان شناخته می شود. این زبان نیز همانند دیگر زبانها به خوبی منعكس كننده اندیشه و رفتار اجتماعی تركهاست. وجود افعال بسیار متنوع و امكان بیان مفاهیمی طولانی با جملاتی كوتاه، این زبان را از دیگر زبانها متمایز می سازد. این امر، یعنی امكان بیان سریع و در عین حال صریح مفاهیم سبب گردیده تا زبان تركی در ایران، قرنها زبان ارتش و دربار باشد. زیرا در جاهایی كه دیسیپلین، جدیت، بیان صریح و كوتاه مورد نیاز باشد، زبان تركی می تواند به بهترین نحو ایفای نقش كند. این زبان بر خلاف زبانهایی كه در بیان احساس از ظرافت و ویژگیهای خاصی برخوردار است، در بیان اندیشه و تفكر موفق تر است.

استاد کریمی مراغه ای

اولین چاپخانه در سال 1227 توسط شاهزاده عباس میرزا در تبریز تاسیس شد و 12 سال بعد دومین چاپخانه در تهران تاسیس گردید. برای اولین بار كتب خارجی در تبریز ترجمه گردید كه از آن جمله عبارتند از: پطر كبیر،شارل دوازدهم،اسكندر كبیر،... . اولین رمان ایران به نام((ستارگان فریب خورده- حكایت یوسف شاه سراج)) توسط میرزا فتحعلی آخوند زاده در تبریز به رشته تحریر در آمد. اولین دایرهّ المعارف توسط محمد رضا زنوزی تبریزی نوشته شد. اولین كتابخانه عمومی توسط میرزاحسن خان خازن لشگردر سال 1312 در تبریز تاسیس شد. اولین سینمای ایران پس از پنج سال از اختراع جهانی آن(توسط برادرن لومیر) ، در تبریزبا نام سولّی(آفتاب) تاسیس گردید.

تصاحب و استفاده از محصولات فرهنگی طوایف مختلف ترك از آلتای تا رودخانه دانوب توسط ملل دیگر حقیقتی بسیار تلخ می باشد ملت ترك كه بازی قره گوز، حلوا،قهوه و دلمه را به یونانیان و تهیه شیر، ماست و پنیر را به بلغارها آموخته است دیگر باید از عناصر مادی و معنوی فرهنگ خود پاسداری نموده وآنها را به تمامی جهان معرفی نماید. د قالی نیز بعنوان یكی از عناصر فرهنگی و یكی از كارهای دستی منسوب به تركها با خطر تصاحب از سوی دیگران مواجه بوده و ارامنه ادعا می كنند كه خلاق هنر قالی بافی آنان بوده اند.