توضیح آداب و رسوم در چندین کشور ترک نشین در تعطیلاتاوغوز بایرامی (نوروزی)


آزربایجان: در این کشور نوروز بزرگترین و باشکوه ترین جشن مردم به حساب می آید. درجمهوری آذربایجان نوروز بر اساس تاریخ شمسی جشن گرفته می شود. اگر سالی کبیسه باشد روز 22 مارس به عنوان روز عید جشن گرفته می شود. در این کشور به صورت رسمی همانند ایران از 29 اسفند تا 4 فروردین (20 مارس تا 24 مارس) تعطیل است اما معمولاً دولت چند روز به این تعطیلات اضافه می کند.

ترکمنستان:در مجموع ۴ روز از ۲۰ تا ۲۳ مارس در این کشور برای جشن نوروز تعطیل است. در ترکمنستان طبق رسم قدیم و جدید دوبار در سال جشن نو گرفته می شود. یکی از این جشن ها با استناد به تقویم میلادی که به تایید سازمان ملل رسیده به عنوان جشن بین المللی (سال نو ) شناخته می شود و دیگری برگزاری عید نوروز به نشانهٔ احیای دوبارهٔ آداب و رسوم دیرینه مردم ترکمنستان است. مردم ترکمنستان دراین ایام با پختن غذاهای معروف نوروزی مثل نوروز کجه، نوروز بامه، سمنی (سمنو) نوروز را جشن می گیرند. مسابقات اسب دوانی، کشتی، پرش برای گرفتن دستمال از بلندی، خروس جنگی، شاخ زنی میش ها هم از مراسم نوروز در این کشور است.

قزاقستان: مردم این کشور ۴ روز تعطیلی از ۲۱ تا ۲۴ مارس دارند. در شب سال تحویل صاحبخانه دو شمع در بالای خانه اش که حسابی آن را تمیز کرده روشن می کند. مردم قزاقستان اعتقاد دارند که تمیز بودن خانه در آغاز سال نو باعث می شود افراد آن خانه دچار بیماری و بدبختی نشوند. پختن غذایی به نام نوروز گوژه (کوژه = آش) که تهیه آن به معنی وداع با زمستان و غذاهای زمستانی است و از هفت نوع ماده غذایی تهیه می شود در این ایام جزو آیین و رسوم مردم این کشور است.

ازبکستان: مردم این کشور برای نوروز یک روز تعطیلی در ۲۱ مارس دارند. مراسم ویژه ای به مناسبت نوروز در ازبکستان برگزار می شود. مردم این کشور در نوروز اگر رنجشی از هم دارند،یکدیگر را می بخشند. مراسم ویژه نوروز با حضور مقام های ارشد دولتی در میدان پارک مرکزی شهر تاشکند برگزار می شود.

آلبانی: 22 مارس در این کشور برای برگزاری جشن ملی نوروز تعطیل است. سلطان نوروز به عنوان یک جشن ملی هر ساله با شکوه برگزار می شود. باشکوه ترین مراسم در تکیه اصلی بکتاشی ها در تیراناست و صبح روز بیست و دوم مارس، مردم در باغ تکیه جمع می شوند.

کوزوو: در این کشور هم ۲۱ مارس تعطیل است و مانند آلبانی جشن سلطان نوروز در این کشور برگزار می شود. در ابتدای این جشن به احترام کشته شدگان جنگ کوزوو یک دقیقه سکوت می شود.

در این بازی افراد به دو گروه مساوی یار کشی کرده و با روشی خاص( در همه بازیهای بومی و محلی قرعه را بصورت "یاش - قوری" انجام می دادند . بدین صورت که سنگ کوچک تختی را پیدا کرده یک طرف آن را با تُف کردن خیس کرده و به هوا پرتاب می کردند و قبل از پرتاب هر گروه یک طرف سنگ را انتخاب می کردند که یاش به معنی خیس و قوری به معنی خشک بود . این عمل همان شیر و خط امروزی است که با سکّه انجام می شود) قرعه کشی کرده و کار را آغاز می نمودند . وسایل بازی عبارت بود از یک لِس (چوب دستی) برای هر نفر و یک قطه چوب 20 الی 25 سانتی متری که دو سر آن را با زاویه 45 درجه برش داده بودند و به آن چیلینگ میگفتند و یک آغاج یعنی چوب دستی کوتاهی که 70 الی 80 سانتی متر بود . بازیکنان در زمین چمن وسیعی قرار گرفته و چاله ای را به عمق 5 سانتی متر و طول تقریبی 20 سانتی متر در نقطه ای کنده )به این چاله هاوا می گفتند( و چلینگ را بطور متقاطع روی چاله قرار می دادند . یکی از بازیکنان چیره دست گروه اول پشت چاله قرار می گرفت و همه بازیکنان گروه دوم لِس به دست از فاصله 20 الی 30 متری به بعد پشت خطی که با توافق تعیین و کشیده شده بود در چمنزار پراکنده می شدند . بازیکن آغاز کننده بازی سر آغاج را داخل چاله و پشت چیلینگ قرار داده و با فشار زیاد چیلینگ را بطرف بازیکنان مقابل پرتاب می کرد و آنها می بایست با چوب دستی خود چیلینگ را در هوا می زدند . اگر چیلینگ زده می شد گروه اول بازی را باخته و جاها عوض می شد و در غیر اینصورت بازیکن پرتاب کننده آغاج را بطور متقاطع روی چاله بازی قرار می داد و یکی از بازیکنان مقابل باید چیلینگ را بطرف آقاج پرتاب می کرد و اگر آغاج مورد اصابت چیلینگ قرار می گرفت بازهم بازی تمام شده و جای گروهها عوض می شد ، در غیر این صورت بازیکن آغاز گر با آغاج برسر چیلینگ که بطور اوریب برش شده بود و با زمین فاصله داشت می زد (اگر این فرد دقت نمی کرد و چوب دستی بجای چیلینگ به زمین می خورد گروه سوخته و جاها عوض می شد) و چیلینگ مقداری از زمین بلند می شد و او با آغاج خود محکم چیلینگ را می زد و سه بار این عمل تکرار می شد. هر قدر این فرد چیلینگ را از محل چاله پرتاب اولیه (هاوا) دورتر می کرد به نفع گروه او بود زیرا پس از سومین ضربه ای که به چیلینگ می زد فاصله چیلینگ تا چاله را با آغاج اندازه می گرفت (در این بازی هر 10 آغاج را یک " اُکیز" می گفتند و در ابتدای بازی دو گروه سر تعداد اُکیز برای تعیین برنده بازی توافق می کردند.) و اگر تعداد شمارش شده به عدد مورد توافق دو تیم می رسید ، گروه برنده شناخته می شد و اگر در دور اول به عدد مورد نظر نمی رسیدند همچنان بازی ادامه پیدا می کرد و باز چنانچه در دورهای بعدی چیلینگ در هوا زده می شد ، گروه پرتاب کننده می سوخت و جاها عوض می شد . زمانیکه هر یک از دو گروه بازی را می برد اعضای آن گروه از محل پرتاب چلینگ تا خط مقابل بطور رفت و برگشت بر پشت گروه بازنده سوار شده و از این کول سواری لذت می بردند ....

لاواش چؤرگینی یونسکودا اؤز آدینا ثبت ائتدیرمک ایسته ین ارمنستانا ایراندان تپکی گلدی. ایکی اؤلکه یئتکیلی لرینین وورغولادیغینا گؤره اقتصادی و سیاسی آلانلاردا امکداشلیق ایچنده اولان ایرانلا ارمنستان آراسیندا لاواش چؤرگی، سورون اولوشدوردو.
ارمنستان طرفی نین، لاواش چؤرگینین پیشیرمه یؤنتملرینی یونسکودا مادی اولمایان میراث لیسته سینه ثبت ائتیرمه چاباسی ایران طرفیندن تپکی ایله قارشیلاندی. فارس آژانسینین ادعاسینا گؤره، لاواش چؤرگی ایرانا عایددیر و ارمنستانین بو گیریشیمی، قونشو اؤلکه لرین ایران هویتینه تجاوز اوچون آچدیغی یئنی جبهه نین خبرچیسیدیر.
آژانسین خبرینده "هرگون ماغازالاردا گؤردویوموز چؤرگین، هارداسا معنوی بیر مالکی اولاجاق و باشقالارینین آدینا ثبت ائتدیریله جک.
حتی گوجلری چاتارسا اونلارین میراثیندان گونلوک استفاده ائتدیگیمیز اوچون باج و خراج دا وئرمه لی اولاجاییق. یئتکی لی لر تپکی وئرمه لی دیرلر. چونکو لاواش دا ارمنستانین اولسا آرتیق باشقا هئچ بیر شئی ایرانین میراثی اولمایاجاق" دئییلیر.
ارمنستانین بو گیریشیمی و ایرانین بیر چوخ دگر و کولتور میراثیندا تک ال چی توتومونا باخمایاراق، لاواش چؤرگی تورکیه، آذربایجانین بوتون شهرلری، تورکمستان و باشقا تورک اؤلکه لرینده ده یاپیلان بیر چؤرک چئشیدیدیر.
تورک اؤلکه و بؤلگه لرینده آیری آیری آدلارلا بیلینسه ده یاپیلیش بیچیمی عینی دیر و بیر تورک چؤرک چئشیدیدیر. تورکلر بو چؤرک چئشیدینی لاواش، تندیر چؤرگی، یوخا، یوفکا، جوبکا، قاتلیم و... اولاراق آدلاندیریلار. لاواش کؤورک چؤرک دن قالین، دورمک چؤرگیدیر.

اولین چاپخانه در سال 1227 توسط شاهزاده عباس میرزا در تبریز تاسیس شد و 12 سال بعد دومین چاپخانه در تهران تاسیس گردید. برای اولین بار كتب خارجی در تبریز ترجمه گردید كه از آن جمله عبارتند از: پطر كبیر،شارل دوازدهم،اسكندر كبیر،... . اولین رمان ایران به نام((ستارگان فریب خورده- حكایت یوسف شاه سراج)) توسط میرزا فتحعلی آخوند زاده در تبریز به رشته تحریر در آمد. اولین دایرهّ المعارف توسط محمد رضا زنوزی تبریزی نوشته شد. اولین كتابخانه عمومی توسط میرزاحسن خان خازن لشگردر سال 1312 در تبریز تاسیس شد. اولین سینمای ایران پس از پنج سال از اختراع جهانی آن(توسط برادرن لومیر) ، در تبریزبا نام سولّی(آفتاب) تاسیس گردید.

تصاحب و استفاده از محصولات فرهنگی طوایف مختلف ترك از آلتای تا رودخانه دانوب توسط ملل دیگر حقیقتی بسیار تلخ می باشد ملت ترك كه بازی قره گوز، حلوا،قهوه و دلمه را به یونانیان و تهیه شیر، ماست و پنیر را به بلغارها آموخته است دیگر باید از عناصر مادی و معنوی فرهنگ خود پاسداری نموده وآنها را به تمامی جهان معرفی نماید. د قالی نیز بعنوان یكی از عناصر فرهنگی و یكی از كارهای دستی منسوب به تركها با خطر تصاحب از سوی دیگران مواجه بوده و ارامنه ادعا می كنند كه خلاق هنر قالی بافی آنان بوده اند.